В 2021 году Запад ожидал от белорусских властей освобождения политзаключенных и ради этого отложил введение некоторых санкций. За три года до попыток построить диалог с режимом Лукашенко силы задействовали Австрию и Швейцарию, а также международные структуры, но это не принесло плодов. Об этом на слушаниях в Координационном совете рассказал советник лидера белорусских демократов Светланы Тихановской Франак Вячорка.
— У 2021 годзе былі адкладзеныя пэўныя санкцыі на істотныя прадпрыемствы лукашэнкаўскага рэжыму з умовай, што пачнецца вызваленне палітвязняў. І мы, і нашыя замежныя партнёры чакалі шэсць месяцаў гэтага вызвалення — многія наіўна спадзяваліся. Што адбылося? Нічога. Нікога не вызвалілі, — заявіў Франак Вячорка.
Это не значит, что нужно сложить руки и перестать пытаться наладить диалог, считает советник Светланы Тихановской. Однако для этого будет необходими искать новые каналы, а также нарушать свою переговорную позицию. «Нам нужно говорить на языке силы, нам нужно оказать давление на Лукашенко, чтобы проблема политзаключенных стала и его проблемой», — считает он.
Сейчас, кроме санкций, не так много сильных переговорных позиций, которые могли бы продвинуть решение вопроса об освобождении политзаключенных, считает Вячорка.
— Ёсць меркаванне, што калі б не санкцыі, то рэжым пачаў бы ўжо вызваляць [палітзняволеных]. Але відавочна, што гэта не працуе, і матывацыя Лукашэнкі пра вызваленне ці не вызваленне — не санкцыйная. Прынамсі, калі б гэта была пазіцыя, мы б чулі ўмовы ад рэжыму — яны б маглі гэтыя ўмовы артыкуляваць нашым партнёрам, але гэтых умоў не прагучала.
По его словам, демсилы, в частности Офис Тихановской, пытаются наладить диалог с представителями режима Лукашенко:
— На кожнай канферэнцыі, на кожнай сустрэчы я асабіста падыходжу да любога лукашэнкаўскага чыноўніка. Ні разу не ўпускаў гэтай магчымасці — лавіў іх па завуголлях, лавіў іх на канферэнцыях, у 2020 годзе мы мелі дзве сустрэчы — відэа-званкі — з дэпутатам [Андрэем] Савіных. На кожнай такой сустрэчы яны адказваюць, што «гэта не палітвязні — гэта тэрарысты, злачынцы, іх месца — сядзець у турме, а вы будзеце гарэць у пекле».
Вячорка говорит, что в попытках выстроить диалог подключали международные организации (в том числе Международный Красный Крест), а также некоторые страны, в частности Австрию и Швейцарию. Их выбрали потому, что они занимают относительно нейтральную позицию и неоднократно пытались найти какие-то точки соприкосновения с Минском.
— Але ні ў тым, ні ў другім выпадку гэта не дало плёну, — говорит Франак Вячорка. — Па нашай просьбе былы фінскі міністр замежных спраў неаднаразова пісаў Макею — і пра палітвязняў, і перадаваў іншыя нашыя супольныя пазіцыі. Пісаў прэзідэнт парламенцкай асамблеі АБСЕ — і Макею, і іншым. Адказ быў, што яны [палітзняволеныя] — злачынцы і ніякага вызвалення не будзе.
Советник Светланы Тихановской добавил, что «каналов для связи достаточно». Но «даже если переговоры идут, они любят тишину».
— Таму калі гэта не гучыць у публічным дыскурсе ці справаздачах пасля сустрэч Святланы Ціханоўскай, гэта не значыць, што спробаў пагаварыць пра гуманітарны спіс, пра вызваленне палітвязняў не было.